Depremde yaşanan büyük yıkımın asıl nedeni ortaya çıktı - 6 Şubat tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 şiddetindeki iki büyük deprem ne yazık ki tam 11 ilimizde etkili olmuş, 50 binden fazla vatandaşımız hayatını kaybetmişti.
Yaşanan depremin yarattığı büyük tahribat ve yıkım sonrası binaların sağlamlığı tartışma konusu olmuştu. Konu hakkında yeni açıklama ise Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İsmail Hakkı Çağatay tarafından yapıldı.
DEPREMDE BİNALAR NEDEN YIKILDI?
Çağatay depremin yıkıma uğrattığı Adana'da binaları incelediklerini dile getirerek "Yıkılan binalarda yaptığımız incelemede, beton kalitesinin çok kötü. Betonda ayrışmalar oluştuğu, uygun olmayan iri agregaların kullanılmış olduğunu gördük. Burada agregalar, 7-8 santimetre büyüklüğündeydi. Bu durumda betonun geçirimsizliği azalmış oluyor. Kumu, çakılı, bir miktar çimentoyu, suyu karıştırarak beton elde edemezsiniz" diyerek yıkılan binaların tümünde beton kalitesinin son derece düşük olduğunu dile getirdi.
Binalardaki beton kalitesinin yanı sıra demir kalitesinin de düşük olduğunu belirten Çağatay "Etriyeler kesme güvenliğini sağlayan elemanlardır. Kolon ve kirişlerin, sargı bölgelerinde sık arayla 10 santimetreyi geçmeyecek şekilde örülmesi gerekiyor. Ayrıca her bir etriye kolon demirlerine bağlanmalıdır. Bunlar sıkı şekilde bağlanmadığında; beton dökümü sırasında etriyeler aşağı doğru kayarak etriye aralıklarında açılmalara neden oluyor. Ölçümlerde bazı binalarda 30 ile 50 santimetre arasında etriye aralıkları olduğu tespit edildi" dedi.
Etriye nedir? Etriye ne işe yarar?
Etriye, inşaat çeliklerinin bükülmesi sonucu oluşan ve taşıyıcı sistem elemanının tamamını sararak koruyacak şekilde tasarlandığı bir demir sargı donatısıdır. triye, inşaat çeliklerinin bükülmesi sonucu oluşan ve taşıyıcı sistem elemanının tamamını sararak koruyacak şekilde tasarlandığı bir demir sargı donatısıdır. Bu donatı, dış etkilerden korunmak için paspa ya da beton örtüsü gibi diğer koruyucu malzemelerle kaplıdır.
En basit ve yaygın haliyle etriye aşağıdaki şekilde bükülmüş inşaat demiri parçasıdır.
Etriyeler kolon, kiriş ve bazı temel çeşitlerine yerleştirilir. Bir inşaatta etriyelerin kullanımı ile aşağıdaki şekillerde karşılaşabilirsiniz;
Etriyeler, çok farklı geometrik şekillerde tasarlanarak kullanılabilir. Boyuna donatıları sararak destekleyen tüm demir elemanlar, etriye olarak adlandırılır. Bu demir elemanların çeşitli tasarımları bulunmaktadır.
Başka bir tür etriye ise frettir. Adı "frettli-fret etriye" olarak tanımlanmış bu etriye, diğer etriyelerden şekilsel olarak farklıdır. Bu fark, dairesel kıvrımlı kesitlerin kullanılmasından kaynaklanır ve boyuna donatıları sararak sürekli olarak makaraya benzeyen şekilde dolaşır.
Etriyeler, inşaat şantiyelerinde farklı söylemlerle de adlandırılabilir, örneğin "ettirge" ya da "etirge". Ancak doğru terim olarak "etriye"kullanılır.
Etriye Ne işe Yarar?
Etriye, yukarıda tanımlandığı gibi bir demir elemandır. Bunun ne işe yaradığını anlamak için öncelikle betonda kullanılan demirin görevini hatırlamamız gerekmektedir.
Demirsiz bir kiriş düşünün. Bu, okullarda kullandığımız tebeşirlere benzer, ancak onlardan daha büyük boyutlardadır. Eğer bir tebeşir iki ucundan çekildiğinde kolayca kırılabiliyorsa (çekme kırılması), veya iki ucundan sabit tutularak ortasından bastırıldığında kolayca bölünebiliyorsa (eğilme kırılması), demirsiz bir kiriş de aynı şeyi yapar. (Bu durumdaki kuvvetler, insanın tebeşire uyguladığı kuvvet ile binada meydana gelen iç kuvvetler arasındaki büyüklük farkına rağmen benzer mantık içerir.) Betonun çekme ve eğilmelere karşı zayıflığını gidermek için bir kesitin içine demir donatı eklememiz gerekir.
Etriyeler, kirişlerdeki kesme kuvvetinin meydana getirdiği gerilmeleri karşılamak için kullanılır. Bu gerilmeler, kesit çizgisinde yaklaşık 45º açıyla oluşan çatlakları önler ve kesme göçmesini önler. Üstelik, yapı elemanlarındaki enine donatılar da mevcut yüklerin boyuna donatılar tarafından yönlendirilmesine yardım eder. Bu sebeple, kesme kuvvetinin yüksek olduğu bölgelerde etriyelerin sıklaştırması önemlidir.
Etriye, inşaat sürecinde betonun doğru bir şekilde dökülmesini ve donatıların istenilen yerde tutulmasını destekler. Etriye, boyuna donatıların yerini koruyarak beton dökümü sırasında donatıların kayasını engeller ve bu sayede inşaat demirlerinin düzgün olarak yerleştirilmesini sağlar.
Etriyeler, yapının göçmemesini ve ezilmesini önlemek için betonu sargılar ve yüksek yükler altında ezilmesini geciktirir. Böylece, yapı boyunca donatının burkulması engellenir.
Etriyeler, elemanların belirli noktalarında bulunan gerilmeleri ortadan kaldırarak kesitlerin çatlamasını önlüyor. Bu sayede, elemanların istenmeyen deformasyonları önlenir ve dayanımları arttırılır.
Etriye, beton kirişin çekme ve eğilmelere karşı kırılmasını önler. Bu demir sargı, betonu koruyarak, kesit çekirdeğinde betonun şekil değiştirmesini ve ezilmesini yavaşlatır. Sonuç olarak, etriye elemanlarına ekstra dayanım sağlar.
